En sevdiğimiz çocukluk yiyeceklerinin kokusu ya da sevdiklerimizle özdeşleştirdiğimiz bir parfüm kokusu ya da aniden burnumuzun algıladığı başka bir koku bizi unuttuğumuz
bir zamanda yolculuğa çıkartır. Birçok insanın yaşadığı ama üzerinde fazla durmadığı bu konu bilim çevrelerince uzun zamandır araştırılmasına rağmen hafızanın bu karmaşık içeriğinin nasıl ortaya çıktığı pek bilinmiyordu.
Yeni bir sinir ağı bağlantısı keşfedildi
Kanada Toronto Üniversitesi’nden Afif Aqrabawi’in Nature Communications dergisinin 16 Temmuz 2018 tarihli sayısında yayınladığı makalede bu konuya bir miktar açıklık getirdi.
Buna göre, yeni keşfedilen ve beyinin iki farklı bölgesini birbirine bağlayan bir sinir ağı kokunun algılanması ile birlikte anıların hafızamızda canlanmasına yani koku ile geçmişte yaşadığımız anıların zihnimizde canlanmasına sebep oluyor.
Afif Aqrabawi ve ekibinin farelerle yaptığı bu araştırmada yeni keşfedilen bu sinir ağının beynin Anterior olfactory nucleus ile bağlamsal bellekte* önemli bir rol oynayan Hipokampüsü birbirini birleştirdiği tespit edildi.
Bağlamsal bellek (contextual memories)* : Belli bir anının yerinin ve zamanının beyinde depolanması olarak tanımlanabilir. Bu anı, zaman, mekan, objeler ile duygusal bağlantıyı içeren bilgiler olabilir. Mesela bir şarkıda geçen bir söz veya bir mısra geçmişteki yaşadığınız bir anıyı çağrıştırabilir.
Bu ağı keserseniz ne olur?
Anterior olfactory nucleus ile Hipokampüs arasındaki ağın kesilmesinden sonra yapılan koku testleri farelerin Bağlamsal belleklerinin bozulduğunu, daha önce bildiği kokuların zaman ve mekan algılaması yaptırmamasından dolayı bu kokulara karşı ilgisiz kaldığını gösterdi.
Alzheimer’ın erken teşhisine yardımcı olabilir
Koku duyusu kaybı, Alzheimer ve nörodejeneratif hastalıklarında ortaya çıkan ilk semptomlarından biridir. Hafıza belirgin bir şekilde bozulmadan önce bile çoğu hasta günlük kokuları tanımakta zorlanmaktadır. Hatta hastalığın erken aşamasında kokunun algılandığı ve işlendiği beynin nucleus olfactorius anterior bölgesinde bir takım deformasyonlar ve küçülmeler başlamaktadır. (1)
Sonuç
- Bu araştırmadan ortaya çıkan sonuçlar hayatımız boyunca karşılaştığımız kokuların gerektiğinde anılara dönüşmek üzere saklandığını ve beyinde hangi devrelerin kullanılarak anısal belleği (epizodik hafızayı) etkilediğini gösteriyor.
- Bu bulgular gelecekte kokunun demans, alzheimer ve hafıza kaybı gibi nörodejeneratif hastalıkların erken teşhisinin bir koku testi ile oldukça ucuza ve de komplikasyonsuz bir şekilde yapılabileceğini gösteriyor. (2)
Not: Kokunun, anısal belleği moleküler boyutta nasıl etkilediği ve beyin biyokimyasında ne gibi değişikliklere sebep olarak hafızayı etkilediği henüz bilinmiyor.
Koku ve alzheimer ilgili hazırlanmış diğer makaleler
- Parfüm seçerken bazı kokuları neden tercih ederiz?
- KAL-1 Geni / (Koku alamama ile küçük cinsel organ arasındaki ilişki)
- Eş ve arkadaş seçiminde genlerin rolü
- Obezite Alzheimer Riskini Yükseltiyor !
- Alzheimer’a karşı alınacak yedi basit önlem
Mehmet Saltuerk
++++++++++++++++++++++++
Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
The Institute for Genetics
of the University of Cologne
++++++++++++++++++++++++
Kaynak
- Odor identification as a biomarker of preclinical AD in older adults at risk
- Hippocampal projections to the anterior olfactory nucleus differentially convey spatiotemporal information during episodic odour memory
Bu blogdaki makaleler bir başka yayın organında kaynak gösterilmeden yayınlanamaz, çoğaltılamaz ve kullanılamaz.
