Genellikle ilaçların ilaçlarla karşılıklı etkileşimi bilinirken gıda maddeleri ve içeceklerin ilaçlara olan etkisi pek bilinmez. Halbuki gıda ve içeceklerin
içerisinde bulunan kimyasallar, mineraller, enzimler ve proteinler ilaçların etkisini oldukça değiştirebiliyor.
DİKKAT: Aşağıda okuyacağınız makale çeşitli bilimsel dergilerden derlenerek hazırlanmış olup sadece bilgilendirmek amacı ile yazılmıştır. Uygulama için mutlaka doktorunuza danışmanız gerekmektedir.
1. Antidepresanlar ile şarap ve peynirin karşılıklı etkileşimi
Antidepresanlar genellikle MAO (monoamin oksidaz) inhibitörleri adında bir enzim içermektedir. Bu enzimin görevi beyinde bazı kimyasal habercileri (nörotransmitter) parçalayarak serotonin, norepinefrin ve dopamin gibi mutluluk hormonlarının seviyesini artırır.
MAO enziminin tiramine olumsuz etkisi: Tiramin, peynir, lahana, fasulye gibi gıda maddelerinde bulunur. Bu gıdalar uzun süreli tüketildiğinde Tiramin vücutta depolanır. Fazla Tiramin ise MAO enziminin etkisinin bloke edilmesine sebep olur.
Peynir, şarap ve antidepresanların birlikte oluşturduğu tehlike: Peynir, şarap ve MAO içeren antidepresanların birlikte kullanımı yüksek tansiyon ve beyin kanaması gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Ayrıca yukarıdaki listeye muz, ananas, hindistan cevizi, incir, kuru üzüm, yoğurt, soya sosu ve lahana turşusu gibi gıda maddeleri de dahildir. [1]
2. Kolesterol düşürücüler ile simvastatin ve greyfurt suyunun karşılıklı etkileşimi
Kolesterol düşürücü ilaçların içerisinde bulunan simvastatin veya atorvastatin gibi maddeler greyfurt suyu, portakal suyu, limon suyu gibi narenciye suları ile birlikte alındığı takdirde bunların içerisinde bulunan Naringenin yağ düşürücülerin etkisini daha da güçlendirerek tehlike oluşturabilir.
Naringenin sadece yağ düşürücülerin etkisini arttırmakla kalmıyor aynı zamanda kalp ilaçlarında bulunan Nifedipin etkisini de arttırarak tehlike oluşturabiliyor. [2]
3. Kan pıhtılaşması ile fenprokumon ve vitamin K’nin karşılıklı etkileşimi
Ispanak, brokoli, brüksel lahanası gibi yeşil sebzeler sağlıklı yiyecekler olmasının yanı sıra bol miktarda Vitamin K içerirler. Vitamin K fenprokumon veya varfarinin gibi kanın pıhtılaşmasını önleyen ilaçların etkisini azaltır. Bu sebeple yeşil sebze ve meyveler bir seferde bol miktarda yemek yerine, küçük miktarlarda sürekli yemek daha faydalı. [3]
Ayrıca kan inceltici kullananların multivitamin tabletlerini de dikkatli kullanmaları gerekiyor, zira bu tabletler de kan incelticilerinin etkisini zayıflatıyor.
4. Ağrı kesiciler ile alkolün karşılıklı etkileşimi
Parasetamol, baş ağrısı ve vücut ağrılarını dindirmeye yardımcı olan aynı zamanda ateş düşürücü özelliği de olan etkili bir ağrı kesicidir. Bu ilaç aşırı dozda alınması karaciğer zarar verir. Eğer ilaç bira veya şarap gibi alkol içeren içeceklerle birlikte alınması durumunda karaciğere ağır hasarlar vermesi kaçınılmaz olur. [4]
5. Demir tabletleri ile kahve, siyah çay, yeşil çay gibi tanen içeren içeceklerin karşılıklı etkileşimi
Kansızlık nedeni ile demir tabletleri alanlar tableti almadan önce 2, aldıktan sonra 2 saat şarap, kahve, yeşil ve siyah çay gibi Taneniçeren içecekler içilmemelidir. Tanen, demir iyonlarına bağlanarak demirin mide ve bağırsaklardan emilimini güçleştirir. [5]
6. Teofilin içerikli astım ilaçları ile karabiberin karşılıklı etkileşimi
Teofilin, solunum yollarındaki iltihaplanmaları kurutarak, bronşların açılmasına olanak sağlayan bir astım ilacıdır. Astım tedavisi amacı ile teofilin içeren ilaç kullananların aynı zamanda karabiber kullanmamaları gerekir. Zira karabiberin içeriğinde bulunan piperine adlı madde vücutta olması gerekenden daha fazla teofilin birikmesine sebep olur ki, bu da yukarıda anlatıldığı gibi Tanen benzeri bir etki göstererek Teofilin emilimini zorlaştırır. [6]
Teofilin ile yüksek yağlı ve yüksek karbonhidratlı gıdalar: Teofilin in etkisini sadece karabiber değiştirmiyor. Teofilin üzerinde farklı gıdalar farklı etkilere sahip. Örneğin yüksek yağlı gıdalar vücutta teofilin miktarını artırırken, yüksek karbonhidratlı gıdalar azaltır.
- Teofilin ve alkol: Teofilin içerikli ilaç kullananlar aynı zamanda alkol kullanmaktan kaçınmalıdırlar. Çünkü alkol ve teofilin birlikte alındığında bulantı, kusma, baş ağrısı ve sinirlilik gibi yan etkiler oluşmaktadır. [7]
- Teofilin ve kafein: Teofilin içerikli ilaçlar kullanılırken yüksek miktarlarda kafein içeren yiyecek ve içeceklerden kaçınılmalıdır.(Örneğin, çikolata, kola, kahve ve çay). Teofilin bir ksantintürevidir, yani içeriğinde ksantin bulunur. Yüksek miktarda Kafein tüketimi ksantin etkisini artırır ki, bu da tedavide istenmeyen bir durumdur. [8]
7. Tansiyon ilaçları ile yüksek yağlı yiyeceklerin karşılıklı etkileşimi
Propranolol, beta blocker gibi tansiyon düşürücü ilaçlarda bulunan bir etken maddedir. Bu ilaç da her ilaç gibi önce kan yolu ile karaciğere gelerek karaciğeri zararlı atık maddelerden arındırır.
Karaciğer, sadece ilaçların zararlı etkisinin yok etmekle kalmayıp aynı zamanda gıda maddelerini de karaciğerde birtakım işlemlerden geçerir.
Karaciğeri en fazla yoran gıdaların başında yüksek yağlı yiyecekler gelmektedir. Karaciğer yüksek yağlı bir yiyecekle meşgulken alınan tansiyon ilacı ile yeterince ilgilenemez bu yüzden etkisi yüksek olabilir. Bunun dışında propranolol yağda çözünme özelliğine sahip bir maddedir (lipofil). Midede yağ oranının artması da ilacın çözünürlüğünü hızlandırarak tansiyonun hızli bir sekilde gereğinden fazla düşmesine yol açabilir.
Bunların dışında başka bir faktör de yağlı yiyeceklerin safra asidi üretimini uyarıyor olması. Bu da midedeki Ph değerinin değişmesine yol açarak ilaçların zamanından çok önce çözünmesine yol açar.
8. Antibiyotikler ile sütün karşılıklı etkileşimi
Süt, peynir, yoğurt ve bazı maden sularında kemikler için önemli bir mineral olan kalsiyum bulunur.
İdrar yolu enfeksiyonlarına karşı kullanılırlar Tetrasiklin grubundaki antibiyotikler süt ve süt ürünleri ile birlikte alındığı takdirde büyük oranda etkisini kaybeder.
Sebep: Tetrasiklinler, süt ürünlerinde bulunan kalsiyum ile birleşerek küçük kümecikler oluştururlar, bu da antibiyotiğin bağırsak duvarından kana geçmesini engel olur.
Not: İçeriğinde ciprofloxacin, norfloxacin, doxycyclin, penicillin veya erythromycin nulunan antibiyotiklerde bu tehlike bulunmamaktadır. [9]
9. Kemik erimesi ilaçları ile yüksek kalsiyum içeren içeceklerin karşılıklı etkileşimi
Kemik erimesini önlemek amacı ile kullanılan bifosfonatlar kemiklerde kalsiyum kompleksler oluşturarak kemik erimesine karşı koruyucu önlem alırlar. Bu ilaçların içeriğinde alendronat veya risedronat bulundugu için kemik erimesi ilaçlar sadece içme suyu ile alındığı takdirde etkili olmaktadır. Maden suyu veya yüksek kalsiyumiçeren diğer gazlı içeceklerle alındığı takdirde etkisini kaybeder. [10]
10. Mide yanması karşı kullanılan ilaçlardaki antiasit ile sitratlar’in karşılıklı etkileşimi
Mide yanması vakaları için üretilen ilaçların çoğunda alüminyum tuzlarını içeren antiasit kullanılır. Bu ilaçların meyve suları, limonata, ve efervesan tabletler ve şarap gibi sitratlarla birlikte alınması vücutta gereğinden fazla alüminyum emilimine sebep olur.
Alüminyumun vücutta artması başta böbrek fonksiyonları olmak üzere vücutta birçok fonksiyonun bozulmasına sebep olur. Örneğin nörolojik bozukluklar, osteodistrofi ve anemi ve alzheimere yol açmaktadır. [11]
11. Guatr ilaçları ile süt ve maden suyunun karşılıklı etkileşimi
Levothyroxin, guatr ilaçlarının içeriğinde bulunan bir etken maddedir. Levothyroxin’in etkisi süt ve süt ürünleri ile birçok gıda maddesinde bulunan kalsiyum, magnezyum, demir gibi polyvalent katyonlar ile birlikte alındığı takdirde azalır. Levothyroxin ile polyvalent katyonlararasındaki mekanizmanın nasıl çalıştığı henüz tam olarak çözülmüş değil ama kalsiyum karbonatın midenin pH değerini düşürerek Levothyroxin etkisini kaybettirdiği biliniyor. [12] Tiroid hormonlarıkesinlikle sade içme suları ile alınmalıdır. Maden suyu ile içildiği takdirde kalsiyumdan dolayı hormon etkisini kaybeder. [13]
Mehmet Saltuerk
++++++++++++++++++++++++
Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
The Institute for Genetics
of the University of Cologne
++++++++++++++++++++++++
Kaynaklar
- http://link.springer.com/article/10.1007/BF00652232
- http://www.ualberta.ca/~csps/JPPS4(3)/S.Wanwimolruk/grapefruit.pdf
- http://www.courses.ahc.umn.edu/pharmacy/5822/Lectures/chest_pharmacology_warfarin.pdf
- http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1046/j.1365-2125.2000.00167.x/epdf
- http://gut.bmj.com/content/16/3/193.long
- http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15916450
- http://www.omjournal.org/images/75_m_deatials_pdf_.pdf
- http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9606845
- http://www.omjournal.org/fultext_PDF.aspx?DetailsID=75&type=Abstract
- http://www.osteoporosis.ca/osteoporosis-and-you/drug-treatments/bisphosphonates/
- http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8200332
- http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1600-0773.1999.tb00883.x/abstract
- http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=192748
Bu blogdaki makaleler bir başka yayın organında kaynak gösterilmeden yayınlanamaz, çoğaltılamaz ve kullanılamaz.
