Alkollü içeceklerin beyin sağlığına zarar verdiği bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Az miktarda bile olsa alkol beyne çeşitli şekillerde zarar verebilir. Yakın zamanda yapılan iki araştırma bu zararı farklı yönlerden gösteriyor: Bir otopsi çalışması haftada sekiz veya daha fazla içki içmenin beyinde belirgin hasara yol açtığını buldu, geniş çaplı bir görüntüleme çalışması ise günde sadece bir içki* kadar az alkolün bile beyin hacmini küçültebileceğini ortaya koydu.
1. Araştırma: Ağır Alkol Tüketimi ve Beyin Hasarları
Neurology dergisinde yayımlanan bir çalışma, haftada sekiz veya daha fazla içki tüketiminin beyinde hyalin arteriyoskleroz riskini artırdığını göstermiştir. Bu durum, kan akışını zorlaştırarak beyin dokusuna zarar verir ve hafıza problemleriyle ilişkilendirilir.
Çalışmanın Detayları
Sao Paulo Üniversitesi’nden Dr. Alberto Justo liderliğindeki araştırmada, 75 yaşındaki 1.781 kişinin beyin otopsi sonuçları incelendi. Katılımcılar alkol tüketim seviyelerine göre dört gruba ayrıldı: hiç içmeyenler, orta içenler, ağır içenler ve eskiden ağır içenler.
Alkol Tüketimi ve Vasküler Riskler
Araştırma, ağır içicilerde vasküler beyin lezyonu riskinin hiç içmeyenlere kıyasla %133 daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca, tau yumakları (Alzheimer biyobelirteci) gelişme riski ağır içicilerde %41 daha fazladır.
Eskiden Ağır İçiciler Üzerindeki Etkiler
Eskiden ağır içenlerin, vücutlarına kıyasla daha düşük beyin kütlesine sahip oldukları ve bilişsel yeteneklerinde daha fazla bozulma yaşadıkları tespit edilmiştir. Bu grup, hiç içmeyenlere kıyasla 13 yıl daha erken ölmektedir.
Sonuç ve Öneriler
Araştırmacılar, ağır içiciliğin uzun vadeli beyin sağlığı üzerinde ciddi etkileri olduğunu ve önleyici halk sağlığı tedbirlerinin önem taşıdığını vurgulamaktadır.
2. Araştırma: Daha Fazla Alkol, Daha Az Beyin: Günde Sadece Bir İçkiden Başlayan İlişki
Alkol Tüketimi ve Beynimiz
Nature Communications dergisinde yayımlanan yeni bir bilimsel çalışma, alkol tüketiminin beynimiz üzerindeki etkileri hakkında önemli bilgiler sunuyor. Daha önce bu konuda bazı belirsizlikler vardı, ancak bu büyük çalışma sayesinde resim biraz daha netleşti.
Araştırma Nasıl Yapıldı?
Pennsylvania Üniversitesi’nden bir grup bilim insanı, bu araştırmayı gerçekleştirdi. Çalışma, Birleşik Krallık Biyobankası adı verilen devasa bir veri tabanından yararlandı. Bu veri tabanında, yaşları orta ve ileri düzeyde olan yarım milyondan fazla İngiliz yetişkinin hem genetik bilgileri hem de sağlık bilgileri bulunuyor. Araştırmacılar özellikle bu kişilerden 36.000’den fazlasının beyin MR (manyetik rezonans) görüntülerini incelediler.
Beyin Hacmi İncelendi
Araştırmacılar, MR görüntülerini kullanarak katılımcıların beynindeki farklı bölgelerin hacmini hesapladılar. Beynimizin iki ana kısmı vardır: Gri madde* (düşünme ve bilgi işleme gibi görevleri yapar) ve Beyaz madde* (beynin farklı bölgeleri arasındaki iletişimi sağlar). Çalışma, hem gri madde hem de beyaz madde hacmindeki değişikliklere odaklandı.
Şaşırtıcı Sonuç: Az Miktarda Alkol Bile Beyni Etkiliyor
Araştırmanın en dikkat çekici bulgusu şuydu: Hafif veya orta düzeyde alkol tüketiminin bile beyin hacminde azalmayla ilişkili olduğu görüldü. Daha da önemlisi, bu ilişkinin günde ortalama bir alkol biriminden (yaklaşık yarım bira veya küçük bir kadeh şarap gibi düşünülebilir) daha düşük bir tüketim seviyesinde başladığı tespit edildi. Yani çok az miktarda alkol bile beyin üzerinde bir etkiye sahip olabiliyor.
Tüketim Arttıkça Etki Büyüyor
Araştırma, alkol tüketimi arttıkça beyin hacmindeki azalmanın da arttığını gösterdi. Günde sadece bir içkiden iki içkiye veya iki içkiden üç içkiye çıkmak, beyin hacminde belirgin düşüşlerle ilişkiliydi. Bu etki, alkol tüketimi arttıkça daha da kötüleşiyor gibi görünüyor.
Bu Bulgular Mevcut Önerilerle Çelişiyor Mu?
Evet, çalışma sonuçları birçok ülkenin sağlık kuruluşları tarafından belirlenen “güvenli” alkol tüketimi sınırlarıyla çelişiyor gibi görünüyor. Örneğin, bazı kuruluşlar kadınlar için günde bir içkiye kadar, erkekler için ise bunun iki katına kadar alkol tüketimini “güvenli” olarak önerebiliyor. Ancak bu araştırma, beyin hacmindeki azalmanın bu önerilen miktarlardan daha düşük seviyelerde başladığını ortaya koydu.
Daha Önce Ne Biliyorduk?
Daha önceki araştırmalar, çok fazla alkol içmenin beyne zarar verdiğini zaten göstermişti. Ancak orta düzeyde alkol tüketiminin etkisi tam olarak bilinmiyordu, hatta bazı eski çalışmalar hafif içiciliğin yaşlılarda beyin için faydalı olabileceğini bile öne sürmüştü. Bu yeni ve kapsamlı çalışma, küçük etkileri bile tespit etme gücüne sahip olduğu için daha önce gözden kaçan ince bağlantıları ortaya çıkardı.
Araştırmacılar Başka Faktörleri de Dikkate Aldı
Bilim insanları, sonuçlarının sadece alkolden kaynaklandığından emin olmak için yaş, boy, cinsiyet, sigara içme durumu, sosyal ve ekonomik durum, genetik yapı ve yaşanılan bölge gibi beyin sağlığını etkileyebilecek diğer birçok faktörü de hesaplamalarına dahil ettiler. Ayrıca beyin hacmi ölçümlerini kişilerin genel kafa boyutuna göre ayarladılar.
Beyin Küçülmesi Yaşlanmaya Benziyor
Araştırmacılar, alkol tüketimiyle ilişkili beyin hacmi azalmalarını normal yaşlanmayla meydana gelen değişimlerle karşılaştırdılar. Modelleme sonuçlarına göre, her gün fazladan içilen her bir alkol birimi, beyinde daha fazla yaşlanma etkisi yaratıyor gibi duruyor. Örneğin, hiç içmeyen biriyle günde bir içki içen biri arasındaki fark, beyinde yaklaşık yarım yıllık yaşlanmaya denk geliyor. Ancak hiç içmeyen biriyle günde dört içki içen biri arasındaki farkın, 10 yıldan fazla yaşlanmaya eşdeğer olabileceği hesaplandı.
Sırada Ne Var?
Araştırmacılar, bu büyük veri setlerini kullanarak alkolle ilgili başka sorulara da yanıt aramayı planlıyorlar. Örneğin, hafta içi hiç içmeyip sadece hafta sonu toplu miktarda içmenin (binge drinking), her gün az miktarda içmekten daha mı kötü olduğunu araştırmayı düşünüyorlar. Ayrıca, alkolün beyin üzerindeki etkisinin gerçekten bir “neden-sonuç” ilişkisi olup olmadığını daha kesin olarak belirlemeyi hedefliyorlar.
Sonuç Olarak: Ne Anlamalıyız?
Araştırmacılar, bu çalışmanın sadece alkol tüketimi ile beyin hacmi arasındaki bir “ilişkiyi” gösterdiğini, doğrudan “neden olduğunu kanıtlamadığını” belirtiyorlar. Ancak bulgular, ne kadar alkol tükettiğimiz konusunda hepimizi bir kez daha düşünmeye teşvik edebilir. Özellikle, günde fazladan bir içkinin, daha önceki içkilerden daha fazla olumsuz etkiye sahip olabileceğine dair işaretler var. Bu da, akşam içilen son bir içkiden vazgeçmenin beyin sağlığı açısından önemli bir fark yaratabileceği anlamına gelebilir. Kısacası, bu çalışma, alkol tüketimini azaltmanın en çok fayda sağlayacak kişilerin, zaten en çok içen kişiler olabileceğini vurguluyor.
Alkolün Beyin Üzerindeki Etkisi: İki Çalışmanın Ortak Mesajı
İki farklı bilimsel çalışma, alkolün beyin sağlığı için risk oluşturduğunu gösteriyor.
- Bir çalışma, aşırı alkol tüketiminin beyinde hücresel hasara ve damar sorunlarına yol açarak beyin dokusu kaybına ve düşünme yeteneğinde bozulmaya neden olduğunu buldu. Geçmişte çok içenlerde bile bu etkiler görülüyor.
- Diğer büyük bir çalışma ise, çok az miktarda alkol tüketiminin bile (günde yarım biradan az) beyin hacminde azalmayla ilişkili olduğunu ve bu azalmanın alkol miktarı arttıkça daha da belirginleştiğini ortaya koydu. Bu, “güvenli” sanılan alkol limitlerinin bile beyne zarar verebileceği anlamına geliyor.
Genel Sonuç: Bu çalışmalar, alkolün miktar arttıkça beyne daha çok zarar verdiğini ve hem belirgin hasarlara hem de genel küçülmeye neden olabildiğini gösteriyor. Bulgular henüz kesin neden-sonuç ilişkisi kurmasa da, beyin sağlığını korumak için alkol tüketimini azaltmanın, hatta hiç içmemenin önemli olduğunu vurguluyor.
Bir içki*: Farklı içkilerdeki “bir içki birimi” miktarı alkol oranlarına (ABV – Alcohol by Volume) ve servis büyüklüklerine göre değişiklik gösterir:
- Bira: Yaklaşık 330 ml’lik küçük bir kutu veya şişe bira (ortalama %4-5 alkol oranı ile) bir içki birimine denk gelebilir.
- Şarap: Yaklaşık 125-150 ml’lik bir kadeh şarap (ortalama %12-14 alkol oranı ile) bir içki birimidir.
- Sert İçkiler (Rakı, Votka, Cin, Viski vb.): Yaklaşık 25 ml veya 45 ml’lik tek bir shot (genellikle %40 ve üzeri alkol oranı ile) bir içki birimine karşılık gelir. (Servis büyüklüğü ülkeye ve mekana göre değişebilir).
Bu birim standardizasyonu, sağlık otoriteleri tarafından güvenli alkol tüketimi limitlerini belirlemek ve toplumu alkolün zararları konusunda bilgilendirmek amacıyla kullanılır. Bir kişinin tükettiği toplam alkol miktarı, içtiği içki birimi sayısı toplanarak hesaplanabilir.
Gri madde ve Beyaz madde*: Kısacası, gri madde bilgiyi işleyen ve kararlar alan merkezken, beyaz madde bu bilgiyi beyin içinde ve beyin ile vücut arasında taşıyan kablo ağıdır. Her iki doku türü de beynin sağlıklı çalışması için hayati öneme sahiptir.
Benzer konularda hazırlanmış diğer makaleler
- Alkolizm genetik bir hastalıktır
- Alkol bağımlılığına genetik yatkınlık
- Alkolün kas gelişimi ve hormon dengesine olumsuz etkisi
- Alkol, beynin esnek düşünmesini engelliyor
Mehmet Saltuerk
++++++++++++++++++++++++
Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
The Institute for Genetics
of the University of Cologne
++++++++++++++++++++++++
Kaynak
- https://www.neurology.org/doi/10.1212/WNL.0000000000213555
- https://www.nature.com/articles/s41467-022-28735-5
