Omega-3 yağ asitleri genellikle sağlıklı olarak bilinir. Ancak yeni bir bilimsel çalışma, bu faydalarının ötesine geçerek gençleştirici etkileri olabileceğini gösteriyor. Çalışmaya göre, balık veya ceviz gibi besinlerde bulunan doymamış Omega-3 yağ asitleri sadece hastalıklara karşı koruma sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda vücudumuzun yaşlanma sürecini de yavaşlatıyor. Bu durum, DNA üzerindeki küçük değişiklikler ve buna bağlı olarak genlerin çalışma şeklindeki farklılıklar aracılığıyla ölçülebiliyor. D vitamini ve düzenli egzersiz ise bu gençleştirici etkiyi daha da güçlendiriyor.
Omega-3 Yağ Asitleri: Tanımı ve Önemi
Omega-3 yağ asitleri, özellikle balık, ceviz, tohumlar ve bu besinlerin yağlarında bol miktarda bulunur. Bu çoklu doymamış yağ asitleri vücudumuz için hayati öneme sahiptir. Hücre zarlarının yapımı, kan yağlarının ve kanın pıhtılaşmasının kontrolü ve beyin gelişimi gibi birçok önemli süreçte rol oynarlar. Ayrıca, iltihap ve ağrıyı azaltıcı etkileri vardır ve damar sağlığı için faydalıdırlar.
Yaşlanma ve Beslenme İlişkisine Dair Önceki Bulgular
Hayvanlar üzerinde yapılan deneyler ve küçük çaplı insan çalışmaları, D vitamini ve Omega-3 yağ asitlerinin yaşlanmayı yavaşlatabileceğini ve bir tür “gençleşme etkisi” yaratabileceğini düşündürmüştü. Ancak bu bulguların gerçekten insanlar için de geçerli olup olmadığı ve bu besin maddelerinin yaşlanma sürecindeki rollerinin ne kadar önemli olduğu tam olarak bilinmiyordu.
Araştırmanın Metodolojisi: DNA Üzerindeki Etkiler İncelendi
Zürih Üniversitesi’nden Heike Bischoff-Ferrari liderliğindeki araştırmacılar, bu sorulara yanıt aramak amacıyla İsviçre’de yaşayan 70 yaş üstü 777 sağlıklı katılımcıyla üç yıl süren bir klinik çalışma gerçekleştirdi. Katılımcılar plasebo, 2000 birim D vitamini takviyesi veya bir gram Omega-3 içeren yağ asidi takviyesi aldı. Bazı katılımcılar haftada üç kez 30 dakikalık bir ev egzersiz programına (SHEP)* katıldı. Sekiz farklı grupta bu önlemlerin tekli veya kombinasyonları uygulandı. Araştırmacılar, kan örnekleri aracılığıyla katılımcıların DNA’sındaki epigenetik metilasyon örüntülerindeki değişimleri inceledi. Bu kimyasal bağlantılar, genlerin aktivitesini düzenleyerek sağlık ve biyolojik yaş üzerinde önemli bir rol oynar.
Omega-3 Takviyesinin Biyolojik Yaşlanmaya Etkisi
Çalışma sonuçları, Omega-3 yağ asidi takviyesi alan katılımcılarda incelenen dört epigenetik saatten üçünün daha yavaş ilerlediğini gösterdi. Plasebo grubuna kıyasla, bu katılımcıların epigenetik yaşı üç yıllık çalışma sonunda yaklaşık üç ila dört ay daha genç bulundu. Bu etkinin cinsiyet, yaş ve vücut kitle indeksinden bağımsız olduğu belirlendi. Bu bulgular, Omega-3 yağ asitlerinin genetik yapıdaki yaşa bağlı değişiklikleri yavaşlatabileceğine işaret ediyor.
D Vitamini ve Egzersizin Rolü
Araştırmacılar, tek başına uygulanan D vitamini takviyesi ve egzersizin (SHEP) incelenen epigenetik saatlerde belirgin bir değişikliğe yol açmadığını gözlemledi. Ancak, Omega-3 takviyesine ek olarak D vitamini alan ve/veya egzersiz yapan katılımcılarda gençleşme etkisinin daha belirgin olduğu görüldü. Bu grupta, bir epigenetik saat sadece Omega-3 alımına göre bile daha yavaş çalıştı.
Takviye Yerine Sağlıklı Beslenme Tercih Edilmeli
Sonuç olarak, Omega-3 ve D vitamini açısından zengin bir beslenme ve düzenli egzersiz gibi üç yaşam tarzı faktörünün birlikte biyolojik yaşlanmayı yavaşlatabileceği düşünülüyor. Ancak uzmanlar, bireysel ihtiyaçları kontrol etmeden yüksek dozda Omega-3 yağ asitleri ve vitamin takviyeleri almamak konusunda uyarıyorlar. Çünkü bazı çalışmalar, yüksek dozda Omega-3 yağ asitlerinin kalp ritim bozukluklarını tetikleyebileceğine işaret ediyor. Ayrıca, birçok vitaminin aşırı dozda alınması faydadan çok zarar verebilir.
Araştırmacılar bu bulgularından yola çıkarak, tek tek yaşam tarzı faktörlerinin sağlık üzerindeki etkilerinin sadece toplanmakla kalmayıp, aynı zamanda birbirini güçlendirdiğini de belirtiyorlar. Beslenme yoluyla hem Omega-3 hem de D vitamini alan ve düzenli olarak egzersiz yapan kişiler, bu iki maddeyi sadece takviye olarak almaktan daha büyük bir etki elde edebilirler.
Yaşlanmayı Yavaşlatan Mekanizma Henüz Açıklanmadı
Omega-3 yağ asitleri ve diğer faktörlerin hangi organlar ve metabolik süreçler aracılığıyla epigenetik saatleri yavaşlattığı henüz net olarak bilinmiyor. Ancak araştırmacılar, altta yatan mekanizmaların birbiriyle bağlantılı olduğundan şüpheleniyorlar. Bu mekanizmaların daha detaylı araştırılması gerekiyor. Ayrıca, bu bulguların diğer ülkelerdeki insanlar için de geçerli olup olmadığı da incelenmeli. Çünkü araştırma ekibi, İsviçreli katılımcıların dünya genelindeki 70 yaş üstü tüm insanları temsil etmediğini vurguluyor.
(SHEP)*: Simple Home Exercise Program (SHEP), basit ev egzersiz programı anlamına gelir. Genellikle yaşlı yetişkinler için tasarlanmış, kolayca uygulanabilen ve herhangi bir özel ekipman gerektirmeyen bir egzersiz türüdür. SHEP, kas gücünü, dengeyi ve genel fiziksel işlevi geliştirmeyi hedefler.
Kaynak: https://www.nature.com/articles/s43587-024-00793-y
Mehmet Saltuerk
++++++++++++++++++++++++
Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
The Institute for Genetics
of the University of Cologne
++++++++++++++++++++++++
