Bilim insanları, biz insanların neden bu kadar karmaşık dillerle konuşabildiğine dair heyecan verici bir keşif yaptılar. Cevap, NOVA1 adında bir gende yatıyor olabilir.
- Sorun Neydi? İnsanlar, hayvanlar aleminde eşi benzeri olmayan bir konuşma yeteneğine sahip. En yakın akrabalarımız olan maymunlar bile bizim gibi konuşamıyor. Peki, bizi farklı kılan ne? Daha önce FOXP2 adlı bir genin önemli olduğu düşünülse de, bu genin bizimkine benzer hali eski insan türlerinde (Neandertaller gibi) de bulunduğu için tek başına yeterli bir açıklama değildi.
- Yeni Keşif: Araştırmacılar, tüm memelilerde bulunan ve beyin gelişimi ile sinir-kas kontrolü için hayati önem taşıyan NOVA1 genine odaklandılar. Fark ettiler ki, insanlardaki NOVA1 geninde, diğer tüm memelilerden ve hatta Neandertaller gibi eski insan türlerinden farklı olarak minicik bir değişiklik var. Genin ürettiği proteinin yapı taşlarından sadece bir tanesi farklı!
- Fare Deneyi: Bu minicik farkın etkisini anlamak için bilim insanları, laboratuvardaki farelere insanlardaki bu farklı NOVA1 genini verdiler. Sonuç çok ilginçti: Bu fareler, normal farelere göre daha karmaşık ve çeşitli sesler çıkarmaya başladılar. Sanki gen, farelerin “konuşmasını” değiştirmişti.
- Evrimsel Önemi: Bu gen değişikliğinin sadece modern insanlarda (Homo sapiens) bulunması, Neandertallerde bile olmaması çok önemli. Muhtemelen bu değişiklik, Afrika’daki ilk atalarımızda ortaya çıktı ve onlara iletişimde büyük bir avantaj sağladı. Daha iyi iletişim kurabilenler daha başarılı olduğu için, bu gen hızla yayıldı ve bugün neredeyse tüm insanlarda bulunuyor.
- “Konuşma Geni” mi? Araştırmacılara göre, NOVA1 genindeki bu küçücük değişiklik, bizim karmaşık konuşma yeteneğimizin gelişmesinde kilit bir rol oynamış olabilir. Tek başına olmasa da, NOVA1 gerçek bir “konuşma geni” adayı olarak görülüyor.
- Özetle: Tek bir genimizdeki ufacık bir fark, bizi diğer canlılardan ayıran en önemli özelliklerden biri olan konuşma yeteneğimizin temelini atmış olabilir. Bu geni daha iyi anlamak, gelecekte beynimizin dili nasıl işlediğini ve konuşma bozukluklarının nedenlerini çözmemize yardımcı olabilir.
Kaynak: https://www.nature.com/articles/s41467-025-56579-2
Mehmet Saltuerk
++++++++++++++++++++++++
Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
The Institute for Genetics
of the University of Cologne
++++++++++++++++++++++++
