Son Güncelleme:23.06.2025
Saç Dökülmesine Karşı Yeni Bir Umut: WAY-31660
Saç dökülmesi, 25 ila 40 yaş arasındaki tüm erkeklerin yaklaşık üçte birini etkileyen yaygın bir kalıtsal sorundur. Süreç genellikle Frontal Saç Çizgisindeki (frontal hairline-FHL) saçların yavaş yavaş dökülerek saç çizgisinin geriye çekilmesiyle devam eder.
Bilim, bir taraftan saç dökülmesinin sebebini anlamaya çalışırken diğer taraftan saç dökülmesini durdurmaya, hatta dökülen saçların yerine yenisini çıkarmaya yönelik yoğun çalışmalar yürütmektedir. Bu alanda yapılmış birbirinden değerli binlerce araştırma bulunmaktadır. Aşağıda, PLOS Biology dergisinin 8 Mayıs 2018 tarihli sayısında yayınlanan ve kelliği ortadan kaldırma konusunda oldukça iddialı bir bilimsel çalışmayı temel alan WAY-31660 hakkındaki güncel bilgileri bulacaksınız.
Bu heyecan verici araştırmanın ayrıntılarına girmeden önce, erkeklerde en yaygın görülen Androgenetik Alopesi hakkında ön bilgi vermek gerekiyor. Ancak Androgenetik Alopesi konusuna geçmeden önce de makalede sıkça geçen Saç Folikülü’nün ne olduğuna kısaca değinmemiz gerekiyor.
Saç Folikülü Nedir?
Saçın deride tutulmasını sağlayan, saç kökünü çevreleyen, cildin dışından içeriye doğru uzanan huni şeklindeki yapılardır. Saç folikülü enine kesilirse iki tabakadan oluştuğu görülür:
- Dış epitelyal kıl kök kılıfı: İçinde saç kökünün oluştuğu, cildin bazal tabakasında bulunan huni benzeri bir yapıdır.
- İç epitelyal saç kökü kılıfı: Saç kökünü doğrudan örter ve üç katmandan oluşur:
- İç tabaka (Kütikül)
- Orta tabaka (Huxley tabakası)
- Dış tabaka (Henle tabakası)
Saç foliküllerine saçı besleyen bazı salgı bezleri açılır. Bunun dışında saçın ciltte dik durmasını sağlayan Musculus arrector pili adında ince kasla
r saç anatomisinde yer alır. Ayrıca yağ ve bazı koku maddeleri saç folikülleri tarafından üretilir. Kısaca özetleyecek olursak saç folikülü, saçın canlı kalmasını sağlayan olmazsa olmaz yapıdır.
Androgenetik Alopesi (AGA) Saç Dökülmesi
Saç dökülmesinin en yaygın şeklidir. Hem erkeklerde hem de kadınlarda tüm saç dökülmesi vakalarının yaklaşık %95’ini Androgenetik Alopesi (AGA) oluşturur.
Androgenetik Alopesi’nin Nedeni: Androgenetik Alopesi, erkeklik hormonlarının neden olduğu saç dökülmesidir. Erkek cinsiyet hormonu Androjene bağlı olarak saç foliküllerinin duyarlılığının artması sonucu ortaya çıkar. Bu dökülme genetik olarak önceden programlanmış bir dökülmedir ve bu tip saç dökülmelerinde yaş faktörü önemli rol oynar.
Androgenetik Alopesi saç dökülmesinin genetik sebepleri ve biyokimyasal mekanizmaları tam olarak bilinmese de genlerin dahil olduğu ve saç köklerinin erkek cinsiyet hormonu testosterona karşı aşırı duyarlılığının önemli rol oynadığı bilinmektedir. Yani saç kökleri, testosterondan gelen Dihidrotestosteron’a (DHT) bir şekilde aşırı duyarlılık geliştirir ve Dihidrotestosteron (DHT) ile sınırlı olan saç köklerini azaltır. Sonuç olarak saçlar bu süreçte daha hızlı dökülür.
Not: Bu durum hem erkek hem de kadınlar için geçerlidir. Genellikle bu değişim 30 ila 40 yaşları arasında başlar.
Umut Verici Bir Yan Etki ve WAY-31660’ın Keşfi
Bilimde bir araştırmanın sonucu veya yan bulguları bazen konuyla hiç alakası olmayan bambaşka bir alanda araştırmaya ilham kaynağı olabiliyor. Saç dökülmesi ile ilgili bu araştırma için de böyle bir ilham kaynağının ürünüdür diyebiliriz.
Araştırmanın Kısa Bir Hikayesi: Doku ve organ transplantasyonu sonrası hastaların bağışıklık sistemini baskılayıcı olarak kullanılan Siklosporin A (Cyclosporin A) adındaki ilacın yan etkisinin hastalarda istenmeyen kıllanmalara sebep olması, Manchester Üniversitesi’nden Nathan Hawkshaw’un kafasında bu ilacın kellik tedavisinde bir umut olabi
leceği fikrini oluşturdu ve Hawkshaw ve arkadaşları Siklosporin A adlı bu ilacı mercek altına aldılar.
Hawkshaw ve ekibi ilk önce laboratuvarda saç foliküllerinin bulunduğu kültüre Siklosporin A ilave ettiler ve ardından saç kök hücrelerinin gen aktivitesini analiz ettiler.
Sonuç: Yapılan araştırma sonunda Siklosporin A’nın bağışıklık sistemini bastırıcı etkisinden bağımsız olarak, özellikle saç köklerinde bulunan SFRP1 adındaki proteinin üretimini baskıladığı tespit edildi.
SFRP1 Proteini Saç Dökülmesini Teşvik Ediyor
Konuyla ilgili yapılan ileri çalışmalarda SFRP1 proteininin saç büyümesi için doğal bir fren olduğu ve bu proteinin saç kökünde bol miktarda bulunması durumunda saçın büyüme döngüsünde kırılmalara yol açarak saç dökülmesini teşvik ettiği bulundu.
Siklosporin A, Fren Mekanizmasını Kaldırıyor
Yapılan bu araştırmadan ortaya çıkan çok sevindirici bir sonuç daha var: Siklosporin A, sadece SFRP1 proteininin oluşturduğu fren mekanizmasını açarak saç dökülmesini durdurmakla kalmıyor, aynı zamanda dökülen saçların yerine yenisinin çıkmasını da sağlıyor.
Hawkshaw konuyla ilgili yaptığı açıklamada, Siklosporin A’nın bağışıklık sistemini bastırma özelliğinden dolayı saç tedavisinde ilaç olarak kullanılmasının çok tehlikeli olabileceğini belirtti. Bu nedenle Siklosporin A’nın tedavide kullanılmasının uygun olmadığını ama bunun yerine SFRP1 proteinini inhibe eden daha tolere edilebilir ilaçları araştırdıklarını ve bunu da bulduklarını ifade etti.
Konuyu kısaca özetleyecek olursak; Hawkshaw ve ekibi genetik kaynaklı Androgenetik Alopesi saç dökülmesine sebep olan SFRP1 proteinini baskılayan ve yan etkisi olmayan iyi bir madde buldular.
Nedir Bu Madde?
Yapılan yoğun çalışmalar sonucu osteoporoz tedavisi için geliştirilen WAY-31660 adında bir ilacın Siklosporin A yerine kullanılabileceğine karar verildi. Laboratuvarda yapılan kültür çalışmalarında bu maddenin de tıpkı Siklosporin A gibi SFRP1 proteinini baskıladığı ve iki gün gibi kısa bir sürede etki göstererek saç folikülünü canlandırdığı ve saç şaftını büyüttüğü tespit edildi. Ayrıca WAY-31660’ın Siklosporin A’dan daha hızlı ve daha etkili olduğu, hatta saç kökünde keratin üretimini ölçülebilir bir şekilde artırdığı görüldü.
WAY-31660’ın Pozitif Etkisi Sadece Bunlarla Sınırlı Değil
Ancak saç dökülmeleri tedavisinde en büyük zorluk, saç folikülünün aktif büyüme fazını uzatmaktır. Oysa saç dökülmelerinde saç kökleri erken ve kalıcı olarak dinlenmeye başlar ve bu sürecin sonunda saç dökülmesi kaçınılmaz olur. Bu yüzden WAY-31660’ın saç folikülünün aktif büyüme fazını uzatıp uzatmadığını test etmek gerekiyordu. Yapılan açıklamada, deneyin başlamasından altı gün sonra tedavi edilen saç foliküllerinin yüksek oranda aktif büyüme fazına ulaştığı bildirildi.
Sonuç ve Gelecek Beklentileri
WAY-31660, saç dökülmesini durdurma ve büyümesini teşvik etme konusunda oldukça iyi görünüyor. WAY-31660’ın aynı zamanda SFRP1 proteinini bloke etme konusunda çok seçici olması ve nispeten tolere edilebilir ve az sayıda yan etkisinin olması bu konudaki umutları güçlendiriyor.
Ancak, WAY-31660’ın piyasaya ilaç olarak çıkarılması için etkili ve güvenli olup olmadığının insanlarda test edilmesi gerekmektedir. Bunun için de bir dizi klinik deneylere ihtiyaç vardır ve bu süreç zaman almaktadır. 2018’deki heyecan verici bulgulardan bu yana, WAY-31660’ın doğrudan insan denemeleriyle ilgili büyük ölçekli ve tamamlanmış klinik araştırmaların kamuoyuna açıklanmış önemli bir ilerlemesi bulunmamaktadır. Bilimsel camia, bu potansiyel tedavinin güvenliği ve etkinliği konusunda nihai kararı vermek için hala klinik deneme sonuçlarını beklemektedir.
Yine de saç dökülmesi alanındaki araştırmalar hızla devam etmekte, yeni mekanizmalar ve potansiyel tedaviler keşfe
dilmektedir. WAY-31660 bu alandaki umut verici gelişmelerden biri olmaya devam etmektedir.
ÖNEMLi: 23 hazian 2025 itibari ile WAY-31660’ın Mevcut Durumu
WAY-31660’ın saç dökülmesi tedavisi için henüz ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) onayı almadığını ve eczanelerde ticari olarak satılmadığını belirtilmektedir. Mevcut FDA onaylı saç dökülmesi ilaçları Minoksidil ve Finasterid ile sınırlı görünüyor. WAY-31660’ın şu an için yalnızca laboratuvar araştırmalarında kullanıldığı ve insanlarda kullanımına yönelik herhangi bir ticari ürünün bulunmadığı açıkça belirtiliyor.
Kellik ile ilgili hazırlanmış diğer makale
Mehmet Saltuerk
++++++++++++++++++++++++
Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
The Institute for Genetics
of the University of Cologne
++++++++++++++++++++++++
Kaynak:
Ek Bilgiler ve Kaynaklar:
- PLOS Biology Makalesi (2018): “Cyclosporine A suppresses the Wnt inhibitor, SFRP1, in the dermal papilla of human scalp hair follicles” adlı makale, WAY-31660’ın potansiyelini ortaya koyan temel çalışmadır. PLoS Biology Issue Image | Vol. 16(5) May 2018
- WAY-316606 Hakkında Genel Bilgi: Bu bileşiğin etki mekanizması ve potansiyel kullanımları hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz. WAY-316606 | Ligand page | IUPHAR/BPS Guide to PHARMACOLOGY
- Güncel Saç Dökülmesi Tedavisi Gelişmeleri: Minoksidil ve Finasterid gibi mevcut tedaviler ve yeni araştırma alanları hakkında bilgiye ulaşabilirs
- iniz. Recent Advances in Drug Development for Hair Loss – MDPI
Bu blogdaki makaleler bir başka yayın organında kaynak gösterilmeden yayınlanamaz, çoğaltılamaz ve kullanılamaz.
