Sağlıklı kalmak için yapılması ve uyulması gereken birçok koşul var bunlardan biri de hiç kuşkusuz düzenli spor yapmak.
Spor yaparak olası birçok hastalıktan korunmak mümkün. Örneğin Kalp-Damar sistemini geliştirmesi, kandaki triglycerid seviyesinin azaltıp, iyi kolesterolü (HDL) artırması, sindirim sisteminin iyi çalışmasına yardımcı 
olması, kasları ve bağışıklık sistemini güçlendirmesi, şeker toleransını iyileştirerek diyabet riskini düşürmesi gibi birçok faydası bulunmaktadır.
Sporun faydaları konusunda yapılmış ve yapılmakta olan o kadar birçok araştırma var. Önemli birkaç araştırmaya başlıklar halinde kısaca vermeden geçmeyelim.
- Saatte iki dakika yürüyüş yapmak bile ömrü uzatıyor (1).
- Fiziksel aktivite, şişmanlığa sebep olan FTO adındaki gen’in aktivitesini düşürerek kilonun kontrol altında tutulmasına ve metabolik bozulmanın önüne geçiyor (2).
- Dans etmek gibi kısmen hafif sayılabilecek sportif aktiviteler yaşlılıkta zihinsel performansı yükseltiyor (3).
- Fiziksel aktivite, depresyon mücadeleye yardımcı olan PGC-1α1 protein nin kandaki seviyesini artırıyor (4).
Kısaca spor için yaşam kalitesini yükselten ve ortalama ömrü uzatan ve popüler kültürün vazgeçilmez bir aktivitesidir diyebiliriz.
Her spor dalının etkisi farklı
Toplumda, “Hangi sporu yaparsan yap faydalıdır, yeterki hareket olsun“ gibi genel bir kanı hakim olmakla birlikte, yapılan araştırmalar çeşitli spor dallarının insan sağlığına ve ömrüne etkisinin farklı olduğunu gösteriyor.
Aşağıda bu konuda Sydney Üniversitesi’nden Emmanuel Stamatakis’in başkanlığında yapılmış bir araştırma bulunmaktadır. Araştırma, özellikle bazı spor, dallarının kardiyovasküler hastalıkları önlemede ve insan ömrünü uzatmada daha etkili olduğunu göstermesi açısından önemli. Hemen belirtmek fayda var, bu çalışma bir korelasyon çalışmadır. Başka bir ifade ile katılımcılara soru-cevap şeklinde sorularak yapılmış karşılaştırmalı istatistiksel bir çalışmadır. Yani katılımcıların laboratuvar ve patolojik sonuçlarının ele alındığı tıbbi bir araştırma değildir. Ayrıca bu araştırmanın başka bir zayıf noktası daha var, o da 80.306 kişi gibi çok büyük bir kitle ve 14 yıl gibi uzun bir süre yapılmış olmasına rağmen katılımcıların çoğuna fiziksel aktivitelerinin şekli ve sıklığı konusunda sadece bir kez soru sorulmuş olması ve katılımcıların daha sonraki fiziksel aktiviteleri bilinmiyor olması.
Her ne kadar konunun tıbbi boyutu şimdilik bilinmese de her istatistiksel araştırmada olduğu gibi bu araştırma da bize “sporun çeşidi ile sağlıklı yaşam ve uzun ömür arasında bir bağlantının olduğunu” söylüyor. Hiç kuşkusuz bu araştırmadan elde edilen sonuçlar ışığında yapılacak tıbbi ve biyolojik çalışmalar konunun metabolik boyutuna açıklık getirecek.
Hangi spor ömrü uzatıyor
Madem ki her spor aynı oranda fayda sağlamıyor o halde uzun ve sağlıklı yaşamak için hangi spor yapmalıyız. Bu sorulara Finlandiya’da bulunan Tampere UKK Enstitüsü, spor hekimliği bölümünden ve makalenin başyazarı olan Pekka Oja tarafından cevap arandı.
Bu araştırma, 1994 – 2008 yılları arasında İngiltere ve İskoçya’dan 80.306 kişi ve 11 değişik araştırma dosyasının incelenmesi ile yapıldı. Yaş ortalaması 52 olan katılımcılara 9 yıl boyunca belirli aralıklarla son dört haftada yaptıkları fiziksel aktiviteleri ve bu fiziksel aktiviteler esnasında nefes alıp vermede sorun yaşayıp yaşamadıkları, terleyip terlemedikleri ve genel sağlık durumları hakkında bazı sorular soruldu. Araştırmanın yapıldığı yıllar içerisinde 1.909’ü kalp ve damar hastalıklarından olmak üzere toplam 8790 katılımcı hayatını kaybetti.
Araştırmadan ortaya çıkan önemli sonuçlardan bazıları şöyle
En uzun ömür, tenis, squash (duvar tenisi) ve badminton (tüytop) sporu yapanlarda
- Katılımcıların yarısından biraz azının haftalık önerilen sürenin altında ve düzensiz spor yaptığı ve ölüm oranlarının bu grupta daha çok olduğu tespit edildi. Buradan şöyle bir sonuca varmak mümkün: Spor yapmak, ölüm riskini düşürüyor. Yani spor yaparak daha sağlıklı hatta daha uzun ve yaşamak mümkün ama disiplini bırakmamak kaydıyla.
- Araştırmadan ortaya çıkan başka bir önemli sonuç ise Tenis, Squash (duvar tenisi) ve badminton (tüytop) gibi sporlarları yapanların diğer gruptaki sporculara göre % 47 oranında daha az ölüm riski taşıyorlar.
- Aerobik, yüzme ve bisiklet de önemli ölçüde ölüm riskini düşüren ve daha uzun yaşamayı sağlayan sporlar arasında.
- Koşu, yürüyüş ve futbolun ölüm riskini düşürdüğü yönünde bir bağlantı bulunamadı.
- Raket sporları, yüzme ve aerobik yapanlarda kalp yetmezliği ve kardiyovasküler hastalıklardan ölümlere daha az rastlandı.
Sonuçlar hakkında açıklama yapan grup lideri Emmanuel Stamatakis, “Sporun hem şekli hem de yoğunluğu hastalıklara karşı korunmada ve ölüm riskini düşürmede etkili. Hatta bazı spor dalları düşük, bazıları yüksek yoğunlukta pozitif etki gösteriyor ve biz şu an için bunların altında yatan metabolik mekanizmanın ne olduğunu henüz bilmiyoruz” dedi. Emmanuel Stamatakis ayrıca bu araştırmanın sadece soru-cevap şeklinde bir korelasyon çalışma olduğunu, başka bir ifade ile karşılaştırmalı anket çalışması olduğunu, kesinlikle patolojik laboratuvar çalışması olmadığını bu yüzden araştırma sonuçlarının çok fazla abartılmaması gerektiğini belirtti.
Sporla ilgili hazırlanmış diğer yazılar
Mehmet Saltuerk
++++++++++++++++++++++++
Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
The Institute for Genetics
of the University of Cologne
++++++++++++++++++++++++
Kaynaklar
Associations of specific types of sports and exercise with all-cause and cardiovascular-disease mortality: a cohort study of 80 306 British adults
- http://cjasn.asnjournals.org/content/10/7/1145
- http://journals.plos.org/plosmedicine/article?id=10.1371/journal.pmed.1001116
- http://journal.frontiersin.org/article/10.3389/fnagi.2013.00005/full#h1
- http://www.cell.com/cell/abstract/S0092-8674(14)01049-6
Bu blogdaki makaleler bir başka yayın organında kaynak gösterilmeden yayınlanamaz, çoğaltılamaz ve kullanılamaz.
