Karaciğer yetmezliği nedir, belirtileri ve sebepleri nelerdir
Karaciğer yetmezliği kısaca karaciğerin sentetik ve metabolik faaliyetini yerine getirememesi olarak tarif edilebilir. Fizyolojik, çevre, kalıtsal sebeplerden kaynaklanabilir.
Karaciğer, kendini yenileme kabiliyeti (rejenerasyon) oldukça yüksek bir organdır. Sağlıklı bir karaciğer herhangi bir yaralanma durumunda kütlesinin üçte ikisini kaybetse bile karaciğere özel Hepatosit hücre sayısını artırarak kısa sürede eski haline geri döner.
Karaciğer yetmezliği akut ve kronik olmak üzere iki sınıfa ayrılır
- Akut karaciğer yetmezliği: Dünyada her yıl bir milyondan fazla insanın ölümüne neden olan akut karaciğer yetmezliği önemli bir sağlık sorunudur. Sarılıkla birlikte aniden başlar ve gelişir. Karaciğer hücrelerinin ölümü ile başlayan bu süreçte karaciğer görevini yapamaz ve buna bağlı olarak vücuttan zararlı ve toksik maddeler atılamaz. Hastalık birkaç hafta veya birkaç ay gibi kısa bir sürede çok ciddi boyutlara ulaşarak hastanın karaciğer komasına girmesine ve bilincinin kapanmasına neden olur. Birçok akut karaciğer yetmezliği vakasında hastanın bir an önce karaciğer nakli yapılması gerekir.
- Kronik karaciğer yetmezliği: Hastalık çok uzun süre kendini belli etmeden ilerler. Hastaların yorgunluk halsizlik, zaman zaman sarılık ve karında su toplama gibi şikayetleri olur. Hastalığın akut forma dönüşmesi uzun yıllar sürer. Aşırı alkol tüketimi, hepatit B veya hepatit C enfeksiyonu kalıtsal ve metabolik nedenler (örneğin vücuda aşırı demir veya bakır yükleme) kronik karaciğer yetmezliğinin başlıca sebepler arasındadır.
Hastalığın belirtileri
Sindirim sistemindeki belirtiler
- Karın ağrısı ve şişlik
- İştah ve kilo kaybı kaybı
- Bulantı ve kusma
- Yorgunluk
- Susamak
- Yemek borusunun alt kısmının duvarlarında genişlemiş damarlar
Ciltteki belirtiler
- Deride ve gözde sarı renk (sarılık)
- Deride küçük, kırmızı örümcek benzeri damarlar
- Çok koyu veya açık cilt
- Ayak ve elde kaşıntı
Beyin ve sinir sistemindeki belirtileri
- Düşünme, hafıza ve ruh hali ile ilgili sorunlar
- Baş dönmesi ve bayılma
- Bacak ve ayaklarda uyuşma
Karaciğer yetmezliğinin başlıca önemli sebepler şunlardır
- Hepatit B, C ve D virüs enfeksiyonları
- Alkol bağımlılığı
- Kötü beslenme
- Ağır yaralanma vakalarında karaciğerin „anatomik-fizyolojik“ ünitelerinin zarar görmesi
- Alınan ilaçların yan etkisi. (Örneğin: Parasetamol)
- İntihar niyetiyle veya kazayla ile zehirlenmeler
- Kalıtsal nedenler
- Bazı antibiyotikler (Macrolide antibiotics : Oldukça yeni bir sınıflandırma. Makrosiklik lakton halkası içeren, bakteri ribozomunun 50s alt birimin bağlanarak bakteriyostatik etki gösteren antibiyotiktir.)
Akut veya kronik karaciğer yetmezliği hastalarına yeni bir umut
Tübingen üniversitesinin yapmış olduğu bir araştırma, karaciğer yetmezliği bulunan hastalara umut olacak gibi görünüyor.
Hayvan deneyi
Farede 11. Kromozomda bulunan MKK4 geni*, genetik laboratuvarlarında sıkça kullanılan knockout metodu ile bloke edilerek genin çalışması engellendi. Genin çalışmasının engellenmesi ile birlikte genin kodlamış olduğu protein de artık sentezlenemez hale geldi. Sonuç olarak MKK4 Geni ve bu genin ürettiği MKK4 Proteinini bloke edilince hasta farelerin çok kısa sürede yeniden eski sağlığına kavuştuğu görüldü. (Kontrol grubundaki farelerin durumunda ise bir düzelme görülmedi.)
Uygulanan teknik hakkında kısa detay
Araştırmaya başlamadan önce hangi genin bloke edileceği bilinmiyordu. Önce belirli kriterler göz önünde bulundurularak yüzlerce aday gen tespit edildi. Daha sonra yüzlerce hasta fareden alınan karaciğerlere, yüzlerce değişik shRNA** tarafından tüp içerisinde tarama yaptırıldı.
Sonuç olarak shRNA tüm genlerin çalışmasını durdurdu ama bunlardan sadece MKK4 geninin bulunduğu tüpte Hepatosit hücrelerinin çoğaldığı, yani karaciğerin yenilendiği tespit edildi. Daha sonra aynı gen karaciğer yetmezliği bulunan canlı farede bloke edildi ve farenin kısa sürede sağlığına kavuştu görüldü.
Özet
Aynı gen insanda 17. kromozomda bulunmaktadır. Uzmanlar aynı metodun insanlara da uygulanabileceği konusunda hemfikirler.
Uzmanlar, bu metot sayesinde hastanın karaciğerinin organ naklinin yapılacağı zamana kadar kararlı bir halde tutulabileceğini, hatta hiç organ nakline bile ihtiyaç kalmayabileceğini belirtiyorlar.!!! Bu genetik bilgiler ışığında birkaç yıl içerisinde MKK4 proteinini bloke edecek yeni ilaçların geliştirilerek piyasaya çıkabileceği tahmin ediliyor.
MKK4* : mitogen-activated protein kinase kinase 4
shRNA lar (Small hairpin RNA)**, her biri özel dizilime sahip olan ve ancak kendi dizilimine uyan gene yapışarak o genin çalışmasını engelleyen özel RNA dır.
Mehmet Saltuerk
++++++++++++++++++++++++
Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
The Institute for Genetics
of the University of Cologne
++++++++++++++++++++++++
Kaynaklar
A Direct In Vivo RNAi Screen Identifies MKK4 as a Key Regulator of Liver Regeneration
Bu blogdaki makaleler bir başka yayın organında kaynak gösterilmeden yayınlanamaz, çoğaltılamaz ve kullanılamaz.
