Disleksi, ingiliz doktor W.P Morgen tarafından 1896 yılında tanımlanmış bir rahatsızlık olup, o tarihten günümüze kadar rahatsızlığın tanımı birçok kez değişmiştir. Disleksinin günümüzde kabul gören tanımı ise şöyledir: “Okuma, heceleme ve yazma becerilerinde meydana gelen nörogenetik kökenli bir farklılıktır.”
Disleksi, doğumla başlayan ve tedavi edilmezse ömür boyu devam eden bir rahatsızlıktır. Disleksi, bazı kaynaklarda öğrenme bozukluğunun bir çeşiti olarak geçse de bunun eğitimle veya zekayla ilgili bir sorun olmadığı artık biliniyor. Disleksi, gelişmiş batı ülkelerinde kimi zaman okul öncesi kimi zaman da ilkokul çağlarında fark edilerek gerekli önlemler alınıyor.
Yapılan araştırmalar genetik mutasyona işaret ediyor
Yapılan araştırmalar rahatsızlığın birçok gende meydana gelen mutasyonlardan (poligenetik) kaynaklandığına işaret ediyor. Her ne kadar tüm mutasyonların yeri tam olarak tespit edilemese de bu konudaki aday genlerin 2, 3, 6, 18, 15. ve 18. kromozomların üzerinde olduğu tahmin ediliyor.
DCDC2 geni ve disleksi
2006 yılında alman ve isveçli araştırma grubu tarafından yapılan bir araştırmada 6. kromozomda DCDC2 geni üzerinde birden fazla noktasal mutasyon olduğu tespit edildi. (1)
DCDC2 geninin görevi nedir: Bu gen, beynin gelişimi sırasında özellikle sinir hücrelerinin beyne doğru hareketi esnasın rol oynayan önemli bir gendir.
Gerek bu gen, gerekse ilgili diğer genlerde meydana gelen mutasyon vaya mutasyonlar bazı proteinlerin normalden farklı sentezlenmesine ve bunun da beynin işitsel-görsel algıların bulunduğu merkezlerde fonksiyonel bozuklukların oluşmasına, bu bozuklukların da yazma ve okuma esnasında harf ve kelimelerin eksik veya yanlış yazılmasına veya okunmasına sebep olur.
Özetleyecek olursak: Disleksiye sebep olan mutasyonlu gen veya genleri taşıyan kişilerin beynine gelen bilgiler mutasyon nedeni ile doğru değerlendirilememekte, bu da gramatik kurallara göre yazma ve okumayı zorlaştırmakta.
Genetik yapı rahatsızlığı ne oranda etkiliyor
Araştırmalar, okuma zorluğu bulunanların % 50’sinin, gramatik yazma zorluğu bulunanların ise %60 nın genetik nedenlerden kaynaklandığına işaret ediyor. Ayrıca araştırmalardan elde edilen başka bir ilgi çekici sonuç ise genetik nedenlerden kaynaklanan disleksinin erkeklerde iki kat daha fazla görülmesi.
Disleksinin sınıflandırılması
İnternational Classification of Diseases (ICD) ve Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) yapmış olduğu sınıflandırmaya göre disleksi dört ana gruba ayrılıyor.
- Okuma ve heceleme bozukluğu (F81.0)
- Yazım bozukluğu (F81.1)
- Aritmetik bozukluk (F81.2)
- Kombine bozukluk (okuma, yazma ve aritmetik bozuk) (F81.3)
Disleksi bir zeka geriliği değildir
Toplumda birçok kişi hatta eğitimcinin disleksi diye bir rahatsızlığın olduğundan habersiz olması bu kişilerin öğrenme-engelli sınıfına konulmasına sebep olmata. Oysa yapılan araştırmalar disleksi olan kişilerin öğrenme engelli olmadığı hatta bazılarının ortalamanın üzerinde bir zekaya sahip olduğunu gösteriyor. (2) (3)
Disleksi olanların içerisinde oldukça fazla yetenekli ve üstün zekalı var
Ressam ve grafiker Ron Davis de disleksi rahatsızlığı bulunan ünlülerden. Ron Davis, disleksiyi Dezoryantasyon’un bir türü olarak tanımlamakta ve Legasthenie als Talentsignal adlı kitabında, dezoryantasyonun doğal yeteneği geliştirdiğini, resim yapmaya, matematiksel düşünmeye ve objeleri 3 boyutta algılayıp değerlendirmeye yatkın olduklarını belirtiyor.
Tarihte ve günümüzde tanınmış Disleksiler
Bazıları nobel ödüllü bilim insanı, sanatçı, politikacının hayattayken yazdığı mektuplar ve tuttuğu notların incelenmesiyle yapılan araştırmalar bu kişilerin büyük bir ihtimalle disleksi olduklarını düşündürüyor .
Tanınmış ünlü disleksiler
Leonardo da Vinci, Albert Einstein, Charles Darwin, Thomas Alva Edison, Alexander Graham Bell, Mozart, Agatha Christie, Johann Wolfgang von Goethe, Jules Verne, Ernest Hemingway, Napoleon Bonaparte Alfred Hitchcock.
Dustin Hoffman, Jack Nicholson, John Lennon, Tom Cruise, Michael Jackson, Tommy Hilfiger, Diego Maradona, Picasso ve daha yüzler tanınmış yetenekli hatta dahi derecesinde kişiye disleksi tanısı konmuştur. (4) (5)
Mehmet Saltürk
++++++++++++++++++++++++++++++++
Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
The Institute for Genetics
of the University of Cologne
++++++++++++++++++++++++++++++++
Kaynaklar
- The role of gene DCDC2 in German dyslexics http://link.springer.com/article/10.1007/s11881-008-0020-7/fulltext.html?null
- Albert Einstein’s dyslexia and the significance of Brodmann Area 39 of his left cerebral cortex http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/030698779290052E
- Artistic talent in dyslexia—A hypothesis http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0306987709004058
- List of people diagnosed with dyslexia http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_people_diagnosed_with_dyslexia
- Berühmte Legastheniker/innen http://blog.legasthenieverband.org/?p=460
Bu blogdaki makaleler bir başka yayın organında kaynak gösterilmeden yayınlanamaz, çoğaltılamaz ve kullanılamaz.
