Multipl skleroz (MS), bağışıklık sisteminde bulunan T-hücrelerinin sebebi henüz tam olarak bilinmeyen bir nedenle sinir hücreleri üzerinde bulunan koruyucu ve yalıtım özelliği olan Miyelin Kılıfa zarar vermesiyle ortaya çıkan bir bağışıklık sistemi hastalığıdır. Miyelin kılıfın zarar görmesi, beyin ile vücut arasında koordinasyon sorunlarının başlamasına ve buna bağlı olarak da konuşma, görme gibi temel vücut fonksiyonlarında problemlerin ortaya çıkmasına sebep olur.

MS hastalığının başlamasına sebep olan bu biyolojik sürecin nedenleri henüz tam olarak bilinmiyor. Bununla birlikte hastalığın ortaya çıkmasında beyin-kan bariyerinin geçirgenliği, bağırsak florası, güneş ışığı ve D vitamini alımı gibi konuların rol oynadığı biliniyor. Bu bulguların hastalığın ilk ortaya çıkmasında ne derece etkili olduğu halâ tam olarak bilinmiyor.

İlk olarak genetik bir mutasyon keşfedildi

MS vakalarının bölgelere ve etnik kökenlere göre farklı oranlarda görülmesi hastalığın ortaya çıkmasında genetik mutasyonların etkili olabileceği fikrini güçlendirmesine rağmen yapılan çalışmalarda uzun süre bu konuda elle tutulur bir bilgiye ulaşılamamıştı.

British Columbia Üniversitesi tarafından yapılan ve haziran 2016 tarihinde  Neuron dergisinde yayınlanan bir araştırmada ilk olarak multipl skleroza sebep olan genetik bir mutasyon keşfedildi.

Büyük bir genetik araştırma

Araştırmaya 4400 multipl skleroz hastası ile bu hastaların 8600 yakın akrabası katıldı. Araştırmanın ilk aşamasında iki ailede iki jenerasyon üst üste beş multipl skleroz vakasının olduğu öğrenildi. Hiç kuşkusuz bu tespit  genetik açıdan oldukça büyük anlam ifade ediyordu. Bu yüzden ekip araştırmayı bir adım daha ileri götürerek bu iki ailedeki MS hastası kişilerin genetik analizlerini yaptı ve analizler sonunda NR1H3 geninde çok nadir rastlanan bir mutasyon bulundu.

İlginç bir durum: Daha sonra araştırmaya katılan yaklaşık 13.000 kişinin gen analizi yapıldı ve katılımcıların bazılarının NR1H3 geninde bu mutasyon bulundu ama ilginç bir şekilde mutasyon bulunan bu kişilerin sadece % 70’nin MS hastası olduğu tespit edildi. (Bu garip durumun sebebi henüz bilinmiyor.)

Bu mutasyon ne anlama geliyor

NR1H3 geni, bir regülatör-protein olan NR1H3 proteinini kodluyor. Mutasyonlu geni taşıyanlarda bu protein kodlanamıyor.

LXRA proteinin görevi nedir

Bu proteinin görevi sinir hücrelerindeki iltihaplanmaları önleyici proteini kodlayan başka bir genin çalışmasını teşvik etmek. Başka bir ifade ile NR1H3 proteini indirekt olarak miyelin kılıfın zarar görmesine sebep olan iltihapları engelliyor.

Konu ile ilgili yapılan açıklamada, mutasyonlu geni taşımasına rağmen henüz Multipl Skleroz olmamış kişilerin çevresel faktörlerden daha çabuk etkilenerek hastalığa daha kolay yakalanmalarının mümkün olduğunu bildiriyor. Başka bir ifade ile bu mutasyonu bulundurup da henüz hasta olmayanlar bir anlamda uçurumun kenarında olduklari bildiriyor.

Yeni tedaviler için fırsat

Uzmanlar, bu mutasyonun her 1000 MS hastasının sadece biride bulunduğunu tahmin ediyorlar. Her ne kadar MS hastalarının çok küçük bir kısmı bu nadir bir mutasyonu taşıyor olsa da bu keşif MS’i ilk ortaya çıkaran mekanizmanın veya mekanizmaların anlaşılması açısından önem arz ediyor.

Sonuç

Dünya çapında yaklaşık 2-2,5 milyon MS hastası olduğu tahmin ediliyor ve hastalığın ileri aşamalarında hastaya uygulanabilecek pek fazla tedavi seçenekleri kalmıyor.

Makalenin başyazarı Vilarino-Guell, “Bu keşif, MS’in ilk ortaya çıkmasında rol oynayan temel sebeplerin anlaşılmasına ve hastalığın semptomlarını ortadan kaldıracak yeni tedavi metotlarının geliştirilmesine olanak sağlayacak” dedi.

Mehmet Saltürk

++++++++++++++++++++++++
Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
The Institute for Genetics
of the University of Cologne
++++++++++++++++++++++++

Kaynak

Nuclear Receptor NR1H3 in Familial Multiple Sclerosis

Bu blogdaki makaleler bir başka yayın organında kaynak gösterilmeden yayınlanamaz, çoğaltılamaz ve kullanılamaz.