Diyabet ile Alzheimer Arasında Bağlantı Var

Diyabetin sadece kalp, böbrek ya da göz sağlığını etkilemediğini artık çok daha net biliyoruz. Son yıllarda yapılan araştırmalar, diyabetin beyin üzerinde de ciddi etkileri olduğunu, hatta demans ve Alzheimer riskini artırdığını ortaya koyuyor. İlginç olan ise, bu ilişkinin iki yönlü olması: Diyabet beyni etkilerken, beyin hastalıkları da kan şekeri dengesini bozabiliyor.

Peki, bu karmaşık ilişkiyi hangi bilimsel bulgular destekliyor? İşte öne çıkan 10 önemli nokta:

1- Diyabet, Demans Riskini Yükseltiyor

Diyabetli bireylerde demans gelişme ihtimali yaklaşık %60 daha yüksek. Ayrıca sık sık hipoglisemi (düşük kan şekeri) yaşayanlarda da bilişsel gerileme riski %50 artıyor. (1)(2)

2- İnsülin Direnci Beyinde de Görülüyor

Tip 2 diyabetin temel nedeni olan insülin direnci, sadece karaciğer ve kaslarda değil, beyinde de ortaya çıkabiliyor. Alzheimer hastalığında beynin glikozu enerjiye dönüştürme kapasitesi azalıyor ve bu durum hafıza kaybı ile bilişsel zayıflamaya yol açıyor. (3)

3- Beyinde Şeker Açlığı

Beynimiz vücut ağırlığımızın sadece %2’sini oluştursa da enerjimizin %20’sini tüketiyor. Demanslı bireylerde sinir hücreleri glikozu verimli kullanamaz hale geliyor. Bu tabloya bazen “tip 3 diyabet” de deniyor.(4)(5)

4- Alzheimer Diyabet Riskini Artırabiliyor

Alzheimer’lı kişilerde, diyabet olmasa bile açlık kan şekeri genellikle yüksek çıkıyor. Ayrıca Alzheimer’a genetik yatkınlık sağlayan APOE4 varyantı da insülin duyarlılığını azaltıyor.(6)(7)

5- Damar Hasarı Ortak Nokta

Diyabetin damarlara verdiği zarar göz, böbrek ve kalple sınırlı değil. Beyindeki damarlar da etkileniyor. Kan akışının azalması ve iltihaplanma, demans gelişiminde önemli rol oynuyor.(8)

6- Diyabet Araştırmalarından Çıkan Alzheimer İlacı

Bugün Alzheimer tedavisinde kullanılan Memantin aslında diyabet ilacı olarak geliştirilmişti. Kan şekeri kontrolünde işe yaramadı ama beynin korunmasında faydalı olduğu görüldü.

7- Metformin’in Beyin Dostu Etkileri

En yaygın kullanılan diyabet ilacı metformin, beyne de ulaşıyor ve iltihabı azaltabiliyor. Metformin kullananlarda demans riskinin daha düşük olduğuna dair bulgular var.(9)(10)

8- Kilo Verdiren İğneler ve Beyin Sağlığı

Son yıllarda çok konuşulan semaglutid (Ozempic, Wegovy) gibi GLP-1 agonistleri sadece kilo vermeyi ve şekeri düşürmeyi değil, aynı zamanda demans riskini de azaltabiliyor. Devam eden büyük klinik çalışmalar bu etkiyi test ediyor.(11)(12)

9- Beyne Burundan İnsülin

İnsülin direnci beyinde sorun yarattığı için araştırmacılar insülini burun spreyi olarak uygulamayı deniyor. Bu yöntem insülini doğrudan beyne ulaştırıyor. Erken sonuçlar umut verici olsa da güvenlik ve dozaj konuları hâlâ netleşmiş değil.(13)

10- Yeni Diyabet İlaçları da Umut Vadediyor

SGLT2 inhibitörleri, şekeri idrarla atan ilaçlar, demans riskini azaltmada GLP-1 agonistlerinden bile daha etkili olabilir. Bunun nedeni, beyindeki iltihabı azaltmaları olabilir.(14)(15)

Sonuç: Şeker Kontrolü Sadece Kalbi Değil, Beyni de Koruyor

Bugün elimizde diyabet için geliştirilmiş 50’den fazla farklı ilaç var. Bu ilaçlar kan şekerini düzenlemekle kalmıyor; insülin direncini azaltıyor, damarları ve beyni de koruyabiliyor. Belki de bu ilaçların “yan etkisi” sağlıklı bir beyinle yaşlanmak olacak.

Henüz kesin yanıtlar yok: Acaba bu ilaçlar sadece diyabetlilerde mi işe yarıyor, yoksa diyabeti olmayanlarda da beyin sağlığını koruyabilir mi? Araştırmalar devam ediyor. Ama şimdiden söyleyebiliriz ki: Diyabeti iyi yönetmek, aynı zamanda belleğimizi ve zihinsel sağlığımızı da korumanın en güçlü yollarından biri olabilir.

💡💡Dogmalar zincirdir, bilim ise anahtar💡💡

Mehmet Saltuerk

++++++++++++++++++++++++++
Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
The Institute for Genetics
of the University of Cologne
++++++++++++++++++++++++++

Kaynak

1. Type 2 Diabetes as a Risk Factor for Dementia in Women Compared With Men: A Pooled Analysis of 2.3 Million People Comprising More Than 100,000 Cases of Dementia
2. The relationship between diabetes and the dementia risk: a meta-analysis
3. Insulin resistance as a key link for the increased risk of cognitive impairment in the metabolic syndrome
4. Brain energy rescue: an emerging therapeutic concept for neurodegenerative disorders of ageing
5. Diabetes and dementia risk
6. High normal fasting blood glucose is associated with dementia in Chinese elderly
7. Neuronal human BACE1 knockin induces systemic diabetes in mice
8. Vascular Dysfunction in Alzheimer’s Disease: A Prelude to the Pathological Process or a Consequence of It?
9. Neuroprotective Effects of Metformin Through the Modulation of Neuroinflammation and Oxidative Stress
10. Protocol for a Randomized Phase II/III Double-Blind Placebo-Controlled Trial to Evaluate the Safety and Efficacy of Extended-Release Metformin in Amnestic Mild Cognitive Impairment: Metformin in Alzheimer Dementia Prevention (MAP)
11. Evaluating GLP-1 receptor agonists versus metformin as first-line therapy for reducing dementia risk in type 2 diabetes
12. evoke and evoke+: design of two large-scale, double-blind, placebo-controlled, phase 3 studies evaluating efficacy, safety, and tolerability of semaglutide in early-stage symptomatic Alzheimer’s disease
13. Intranasal Insulin Therapy for Alzheimer Disease and Amnestic Mild Cognitive Impairment
14. Comparative effectiveness of SGLT2 inhibitors and GLP-1 receptor agonists in preventing Alzheimer’s disease, vascular dementia, and other dementia types among patients with type 2 diabetes
15. SGLT2 Inhibitor Use and Risk of Dementia and Parkinson Disease Among Patients With Type 2 Diabetes